Penyebaran Orang Rumpun Melayu

Kerajaan Melayu purba yang termasyhur di kalangan pelajar sejarah di Malaysia ialah kerajaan Srivijaya yang berpusat di Palembang, Sumatera, dan beragama Buddha Mahayana (bukannya Hindu). Kerajaan ini bermula pada abad ke-7 Masehi dan berakhir pada abad ke-12 Masehi setelah dikuasai kerajaan Majapahit, daripada abad ke-13 hingga ke-15 Masehi, yang berpusat di Jawa. Ini diikuti kerajaan Melaka, daripada abad ke-14 hingga ke ke-16 Masehi. Pada kemuncaknya, kerajaan Srivijaya menakluki sebahagian besar Pulau Jawa dan membina candi Borobudur di Yogyakarta, Jawa Tengah, yang kinisudah menjadi satu daripada benda ajaib dunia, malahan jauh lebih ajaib daripada ahram di Mesir atau empayar Maya dan Aztek di Amerika Selatan atau Wat Angkor, tinggalan Empayar Funan-Khmer. Empayar Srivijaya, yang berpusat di Palembang, meliputi seluruh Sumatera, Riau, Jawa Barat, Semenanjung Malaysia, Singapura, Selatan Thai (berpusat di Patani), Campa (di Vietnam sekarang), Kemboja dan Sri Lanka (Coedes & Damais 1992; Slametmuljana 1970, 1981; Chatterji 1966 & Sastri 1949). Yang menarik lagi ialah sebuah prasasti di Vietnam sekarang yang bertarikh 787 Masehi, prasasti zaman Melayu Campa, yang menceritakan askar Srivijaya mendarat di Campa dan membakar candi Hindu di situ (Sastri 1949). Ini menunjukkan kerajaan Srivijaya pernah menyerang kerajaan Campa untuk menaklukinya, walaupun tidak tercatat dalam sejarah tentang berapa lamanya kerajaan Srivijaya pernah memerintah Campa dan Empayar Funan-Khmer.

Dalam sumber Cina, Srivijaya dirujuk sebagai Sye-li-fo-sye’ (She-li-fo-she’, Shelifosche, Se-li-fo-se, San-fo-ts’i, Sanfotsi, atau Fo-che). Mengikut Sastri (1949),nama-nama itu dipakai penulis Cina dalam kurun 10 hingga 14 Masehi. Liang Liji (1996) menambah terdapat juga penulis Cina di Dinasti Tang menyebut Srivijaya sebagai He Ling atau Ka Ling. Ternyata nama ini kurang popular. Coedes dan Damais (1992) telah menjelaskan bagaimana perkataan-perkataan ini berasal daripada Srivijaya dengan panjang lebar. Ketika berada di kemuncaknya, kerajaan ini (Sastri 1949; Slametmuljana 1970), terdiri daripada 15 buah negeri di Tenggara Asia, termasuk beberapa daerah di Nosa Koncana (Malaya/Tanah Melayu atau Semenanjung Malaysia dan termasuk selatan Thai sekarang) yang disenaraikan mengikut sumber Cina sebagai Pa-ta’ (daripada Batak, merujuk kepada kawasan yang didiami suku kaum Melayu di Sumatera dan di Semenanjung Malaysia), Tan-ma-ling (Tamralinga, Ligor), Kia-lo-hi (Grahi di Teluk Bandon, Selatan Thai land), Ji-lo-ting (Jelutong, Pulau Pinang), dan Ling-ya-asi- kia (Langkasuka, iaitu sekurang-kurangnya Kedah dan Thailand Selatan sekarang), bahkan termasuk Silan atau Sirandip/Suvarndip/Suvarnadvipa (Silon/Ceylon atau Sri Lanka sekarang)! Catatan terkenal ialah yang dibuat oleh I-Tsing, (Ye-Sing, atau Yi Jing dan beberapa versi ejaan yang lain lagi), seorang sami dari benua China, yang belayar ke India untuk menuntut agama Buddha. Sesampai beliau di pusat Srivijaya di Sumatera (Sastri (1949), sebutan Cina tempat itu pada mulanya ialah Ku-Kang, dan kemudian P’o-lin-pang, Pao-lin-pang, Pa-lin-pang, atau Pa-lin-fong) beliau terpesona dengan tamadun di situ, lalu tinggal di situ selama 7 tahun, iaitu 688- 695 Masehi, walaupun ada setengah sumber mengatakan beliau tinggal selama 4 tahun dan yang lain mengatakan beliau tinggal selama 14 tahun. Pada abad ke-12, Java (Majapahit) dan Sanfotsi disebut penulis China sebagai dua buah negara komers yang penting dengan kerajaan yang besar.

Pengertian Melayu sesempit-sempitnya dalam rencana ini merangkumi pribumi di Malaysia, Sumatera, Kepulauan Riau, Jawa, Selatan Thailand, Brunei, Singapura dan Campa; sementara pengertian Melayu yang seluas-luasnya seharusnya mengikut persempadanan sejarah dunia pra-Perang Dunia II, iaitu pribumi di Alam Melayu, Madagaskar, Filipina dan Taiwan. Peta 1 menunjukkan peta Alam Melayu mengikut pengertian yang luas (juga termasuk secuit di Kemboja). Istilah Melayu Raya pernah dipakai di Zaman Sukarno tahun 1940-an, dengan istilah Nusantara (Coedes & Damais 1992) dan Maphilindo (tahun 1960-an daripada Malaysia, Philippina dan Indonesia), Malindopura (Shaharir 2000/1987) dan lain-lain lagi bagi menamakan semula Alam Melayu moden itu ternyata tidak diterima umum. Walaupun istilah Nusantara agak popular hingga kini, tetapi semantik di Indonesia dengan di Malaysia tentang istilah ini berbeza. Perbezaan itu disebabkan di Indonesia, Nusantara meliputi Asia Tenggara, tetapi tidak termasuk Jawa, maka ia tidak menjadi istilah rasmi bagi Alam Melayu, walaupun semua bersetuju bahasa nasional Indonesia, Malaysia, Brunei Darussalam adalah bahasa Melayu. Tidak hairanlah majlis kerjasama bahasa antara Malaysia dengan Indonesia sejak 1970 itu dikenali sebagai Majlis Bahasa Indonesia-Malaysia sahaja, atau singkatannya MABIM, dan kemudian menjadi Majlis Bahasa Brunei Darusslam-Indonesia-Malaysia, atau singkatannya MABBIM, apabila Brunei menjadi ahlinya. Sehingga kini, persetujuan masih belum tercapai untuk menamakan bahasa dan bangsa yang menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa nasional masing-masing. Pada tahun 1998, Shaharir (1998a) memperkenalkan istilah Pascabima untuk merujuk rantau yang dahulunya dinamai alam Melayu atau Kepulauan Melayu itu bagi merangkumi Patani, Filipina, Singapura, Campa (orang Melayu di Vietnam dan Kemboja sekarang), Brunei, Indonesia dan Malaysia untuk memudahkan bicara dan memungkinkan penyelesaian masalah bahasa dan bangsa.